DÜNYANIN 100 HARİKASI "BÜYÜK FİYORTLAR"

DÜNYA’NIN 100 HARİKASI

“BÜYÜK FİYORTALAR”

Büyük NORVEÇ fiyortalarını çevreleyen gri ve geçit vermez dağların arasındabir teknenin içerisinde otururken VALHALA efsanesini ve NORVEÇ tanrılarına dair mitolojinin nasıl meydana geldiğini anlamak hiç de zor değildir.Bunun gibi ,sıradan ve sisli bir günde uzun VİKİNG gemilerinde kürek çekerek başka ülkeleri fetetmeye giden Norveçlileri gözlerinin önünde canlandırmak çok kolaydır.

BÜYÜK VE KÜÇÜK FİYORTALAR:

Sogna fiyordu Norveç’teki en büyük fiyorttur.Denizin bir uzantısı olan bu fiyortun uzunluğu 180 km olup genişliğiçok nadir olarak 5 km’nin altına düşer.Sogna fiyordun,aralarında Nord fiyordun da bulunduğu birçok kolu vardır.Fiyortları çevreleyen duvarlar kimi zaman o kadar sıklaşır ki,fiyortlar arasında seyreleyen gemiler sanki bir tünelde yitiyormuş izlenimini verir.Büyük fiyort,vadileri oyarak kendisini Norveç’in en yüksek dağlarına götürecek yollar açar.Yol boyunca dağlar,suların iki yanı boyunca yükselip gün ışığının girmesini engelleyerek,gün boyu,alacakaranlık hissi yaratır.En küçük fiyortlardan Biri olan Geiranger fiyordu, -diğer yandan da 16 km boyunca aniden çizdiği kıvrımlar –yol boyunca her iki yandan akan şelaleleriyle en görülmeye değen olanıdır.

FİYORTLARIN OLUŞUMU:

İskandinav fiyortları,binlerce yıl öncesinde (buzul çağında),buzulların toprak üzerinde yer edinerek derin ve ‘U’ şeklinde vadiler oluşturması sonucu meydana geldi.Suların kenarındaki derin uçurumlar,buzulların oyarak oluşturduğu yer şekilleridir.Fiyortların denizle buluştuğu noktalar sığdır ve bu buzulların kaya yataklarına delip geçecek güce sahip olmadığının kanıtıdır.Ancak fiyortların tamamıyla buzul aktiviteleri sonucu oluştuğu düşüncesi,bütün jeologlar tarafından kabul görmemektedir. En derin fiyortların,örneğin NORVEÇ’TEKİ Sogna fiyordunun bu şekilde kazılmış olmasının,deniz seviyesinin çok altında olmasından dolayı imkansız olduğunu düşündürmektedir.

NORVEÇ FİYORTLARI:

Norveç kıyıları güneydekli Stavanger’den başlayarak,Rusya sınırlarına kadar fiyortlarla şekillenmiştir.Havadan ve feribotla erişimi mümkün olan Bergen, araştırmalar için iyi bir olanak sunar.

Kıyı kesimlerinde ısı,ülkenin içindeki soğuk ve dağlık iklimine zıt olarak,KUZEY ATLANTİK hava akımıyla daha yumuşak ve ılımandır.Denizdeki 150.000 civarındaki ada,yerleşim için önemli özelliklere sahiptir.

Fiyortlar,bir zamanlar var olduğu karaya yönelmiş durumdadır.10.000 yıl önce bölgeye hakim olan büyük buzul parçalarının kalıntılarına,-Sogna fiyordunun kuzeyindeki Jostedalsbreen’de görülebileceği gibi-rastlamak mümkündür.

Büyük buzulların baskısı ,buzulların denize doğru uzanan bağımsız buzul vadilerinin oluşmasına neden olmuştur.Bu süreç Grönland’ın batı sahillerindeki SONDRE STROM fiyordunda halen görülebilir.

Norveç’te fiyortlar ulaşımı zorlaştırmaktadır.Deniz üzerinden kuş uçuşu birbirinden sadece birkaç mil uzaklıkta olan köylerin arasındaki uzaklık,karadan ulaşım söz konusu olduğunda yüzlerce mile çıkabilmektedir.Geçmişte,bazı yerleşim birimleri için karadan ulaşım dik yamaçlı fiyortlar nedeniyle tamamen imkansızdı.Kimi yerler halen tamamıyla,Hurtigruten gibi deniz vasıtlarına bağımlıdır.

HURTİGRUTEN:

Hurtigruten,Bergen-KİRKENES güzergahı üzerinde düzenli şekilde sefer yapan bir fiyort gemisi olup ,girintili kıyı şeridini takip ederek otuzdan fazla yerleşim merkezine uğrar.HURTİGRUTEN in bir seferi on iki gün sürmekte olup,sefer süresince,küçük köylerden kasabalara uzanan yerleşim birimlerinin çeşitli, gereksinimlerini sağlarlar.Hurtigruten 110 yıldan beri ok önemli bir kıyı servisidir.Son yıllarda buna ek olarak birçok turisti cezbeden bir etkinlik haline gelmiştir.Gemi ile seyahat eden yolcular güneyden başlayarak KUZEY KUTUP DAİRESİ’NE uzanan gezide,fiyortların eşsiz manzarasının tadını çıkartmaktadır.